Oorlog met Rusland? Pure waanzin!

Je zou denken dat vredesonderhandelingen moeten dienen om vrede te bereiken. De onderhandelingen tussen de Westerse mogendheden en Rusland—aangaande het huidige conflict tussen Oekraïne en de onafhankelijke confederatie van Nieuw-Rusland—lijken echter vooral gericht op het scheppen van een oorlogsstemming. Het moet gezegd worden: vooral de VS en EU maken zich hier schuldig aan. Het lijkt alsof men doelbewust afstevent op een gewapende confrontatie met Rusland.

Wolfgang Ischinger, de voorzitter van de internationale veiligheidsconferentie over het onderwerp, gaf afgelopen vrijdag al aan dat het Westen het regime in Kiev moet steunen door wapens te leveren. “Waarom niet? We grijpen Oekraïne met miljardensteun onder de oksels. Waarom zouden we ze niet helpen de verwoesting van hun grondgebied te voorkomen?”

In de praktijk betekent militaire steun aan Kiev dat het regime aldaar de middelen zal verkrijgen om genocide te plegen op de etnische Russen die zich hebben afgescheiden van Oekraïne. Vladimir Poetin heeft zich opgeworpen als beschermheer van alle Russen, dus hij zal in dat geval die mensen moeten beschermen. Dit zal door het Westen worden aangegrepen als casus belli, ook al is de Oekraïense regering feitelijk de agressor. Resultaat: oorlog tussen het Westen en Rusland. Allemaal vanwege een regionaal conflict, dat helemaal uit de hand loopt vanwege allianties die grotere mogendheden verplichten tot het steunen van één van de twee strijdende partijen. Dit is precies hoe de Eerste Wereldoorlog óók begon.

Men mag aannemen dat de politici aller landen dat óók weten, en dat ze dus met enige voorzichtigheid optreden. Toch? Nou… nee. Want Ischinger staat niet alleen in zijn oorlogshitserij. De Britse minister van Buitenlandse Zaken, Philip Hammond, deed er zondag nog een schepje bovenop. Hij schuwde de Godwin niet, en gaf aan dat Poetin “zich gedraagt als een tiran uit het midden van de twintigste eeuw”. Hij eiste vervolgens dat Rusland niet alle steun aan de separatisten staakt, maar ook de Krim “teruggeeft”. En anders? Anders zal Poetin “de prijs zal betalen voor wat hij in Oekraïne doet”.

Dat zijn de woorden van een man belust op oorlog, en dat gaf Hammond ook min of meer toe: het is zijn doel om Kiev te bewapenen, precies zoals Ischinger ook al aangaf. We mogen aannemen dat deze heren spreken voor de Westerse mogendheden. Dat dit de koers is die de EU en de VS willen volgen. Dit kan niet anders beschreven worden dan als pure waanzin.

Om te beginnen: waarom zou oorlog met Rusland—of militaire steun aan Oekraïne—überhaupt een goed idee kunnen zijn? Sinds wanneer is Oekraïne onze beste vriend en Rusland onze ergste vijand? Waarom moeten we blindelings aannemen dat Oekraïne the good guy is in dit conflict? Het lijkt er vooral op dat er een heel kwalijk beeld van Rusland wordt gefabriceerd. Poetin is een gemene man die repressief beleid voert en daarom automatisch de slechterik is. Of zoiets. Maar wat heeft dat er eigenlijk mee te maken? We willen toch geen oorlog met Rusland om daar het regime omver te werpen? De bewering is dat dit allemaal over Oekraïne gaat. Dus laten we eens naar het eigenlijke conflict kijken.

Wat is er nu precies aan de hand? Wel, Oekraïne is al geruime tijd verdeeld in twee kampen, die lange tijd min of meer even sterk waren. In het westen van het land bevond zich een bolwerk van het pro-Westerse kamp, dat aansluiting bij de EU zocht. In het oosten van het land bevond zich het bolwerk van het pro-Russische kamp, dat aansluiting bij Rusland en de door Rusland geleide Eurazische Unie zocht. Bij landelijke verkiezingen hebben deze twee facties elkaar herhaaldelijk afgewisseld. Het land was feitelijk verdeeld.

In 2010 werd Viktor Janoekovytsj gekozen tot president. Hij was een politicus van de pro-Russische partij uit het oosten des lands. In feite was Janoekovytsj echter een gematigde politicus, die probeerde om zowel de banden met de EU als met Rusland aan te halen. Beide partijen drongen er echter op aan dat hij een keuze tussen de twee maakte. Een associatieverdrag met de EU? Of een nieuw verdrag met Rusland? Uiteindelijk koos hij eind 2013 voor dat laatste. De pro-Europese oppositie lanceerde als reactie daarop een serie protesten, die snel escaleerden tot een volksopstand. Eind februari werd de regering van Janoekovytsj met geweld omver geworpen. Hijzelf moest het land ternauwernood ontvluchten.

Het nieuwe regime in Kiev verklaarde ogenblikkelijk de grondwet buiten werking. De autonomie van de regio’s werd afgeschaft, en Oekraïne werd veranderd in een gecentraliseerde staat. Alle pro-Russische partijen werden tijdelijk of blijvend verboden, en diverse pro-Russische politici werden gearresteerd. Er vond dus gewoon een ordinaire staatsgreep plaats, die ook nog eens behoorlijke onderdrukking van een bepaalde bevolkingsgroep tot gevolg had.

Het is belangrijk om te weten dat Oekraïne al vanaf het moment dat het land onafhankelijk werd van de Sovjet-Unie een federale staat was geweest. De zelfbeschikking van de regio’s was een fundament van het staatsbestel. In diverse oostelijke regio’s, en op het schiereiland de Krim, woonden sinds jaar en dag etnisch Russen. Hun zelfstandigheid was beschermd middels de grondwet. Diezelfde grondwet werd nu na een staatsgreep verscheurd. De nieuwe regering bleek al meteen extreem gekant tegen de etnische Russen, die in veel gevallen letterlijk voor hun leven mochten vrezen.

Ook voor Rusland was deze gehele situatie uiterst zorgwekkend. Tussen Rusland en Oekraïne bestonden verdragen die zowel de onafhankelijkheid van Oekraïne als de rechten van Russen in Oekraïne regelde, en die tevens regelden dat Rusland een grote haven voor haar Zwarte Zeevloot kon handhaven op de Krim. Het nieuwe regime in Kiev liet meteen blijken deze verdragen niet te respecteren. De Krim, bijna exclusief bevolkt door etnische Russen, voelde zich direct bedreigd door de nieuwe regering in Kiev. Spoedig vroeg de regionale regering van de Krim om Russische bescherming, die ook geboden werd.

Deze “Russische interventie” op de Krim wordt nu door Westerse politici aangehaald als “bewijs” dat Rusland fout heeft gehandeld. Dat gaat echter totaal niet op, want het regime in Kiev heeft eerder de grondwet verscheurd en diverse verdragen geschonden. Dat gaf de regionale regering van de Krim het recht om zich te beschermen tegen agressie, en Rusland het recht om die bescherming te leveren. De Krim heeft zich vervolgens middels een referendum vreedzaam bij Rusland aangesloten. Het is nu een autonomie republiek binnen Rusland, net zoals het voorheen een autonome republiek binnen Oekraïne was. Westerse beweringen dat het referendum ongeldig was zijn irrelevant: uit talloze verkiezingsresultaten op de Krim is gebleken dat een zeer ruime meerderheid van de bevolking inderdaad fel pro-Russisch is. Na de aansluiting bij Rusland is de vrede teruggekeerd op de Krim. Het staat buiten kijf dat de aansluiting bij Rusland inderdaad de wens van de bevolking was en is.

De Krim was echter niet het enige gebied binnen Oekraïne waar etnische Russen in de meerderheid waren. In het zuiden en oosten van het land waren en leven overal grote aantallen Russen en Russisch gezinde Oekraïners— maar in het uiterste oosten van het land vormden de Russen sinds jaar en dag ruim de meerderheid. Na de staatsgreep in februari en de secessie van de Krim in maart werd de repressie van deze mensen steeds heviger. Het nieuwe regime was er duidelijk op gebrand om het hele land onder controle te krijgen, en alle oppositie uit te roeien of op andere wijze onschadelijk te maken. Overal waar de Oekraïners in de meerderheid waren is dit overigens gelukt. Het feit dat veel etnische Russen naar het oosten zijn gevlucht heeft daaraan bijgedragen.

In de twee meest oostelijke regio’s, Donetsk en Loehansk, bestond om te beginnen al een ruime Russische meerderheid. Toen Oekraïne feitelijk in een soort burgeroorlog terecht kwam zijn voordtanders van het nieuwe regima daar net zo hard verdreven als Russen uit het westen verdreven werden. Die verdreven Russen kwamen juist in het oosten terecht. Gevolg is dat het uiterst oosten van het land al snel bijna exclusief door Russen werd bevolkt. De regionale regeringen, Russisch gezind, weigerden de decreten uit Kiev te erkennen. Waarop Kiev troepen stuurde om “het gezag te herstellen” (met grof geweld). Het was op dat moment dat de twee oostelijke regio’s het voorbeeld van de Krim volgden, en zich afscheidden van Oekraïne.

Het kan niet gezegd worden dat ze daar geen reden voor hadden. De grondwet die de etnische Russen had beschermd was afgeschaft, hun politieke partijen waren verboden, hun regionale autonomie was verdwenen en overal in het land werd bruut geweld ingezet tegen hun volksgenoten. En nu stuurde de regering troepen naar het oosten om de klus af te maken. Zowel moreel als internationaalrechtelijk hadden de etnische Russen ieder recht om zich af te scheiden en een zelfstandig land te vormen. Anders dan het regime in Kiev hebben deze secessionisten niet getracht om het hele land hun wil op te leggen— enkel om hun eigen gebied zelfstandig te maken. We kunnen niet anders dan concluderen dat ze het gelijk aan hun kant hebben.

Toch probeert Kiev met militaire middelen om deze gebieden gewelddadig te onderdrukken. In de delen van Loehansk en Donetsk die onder Oekraïens militair gezag vallen wordt bepaal niet menslievend met de Russische bevolking omgesproken. Er is gerede grond om te verwachten dat een Oekraïense herovering van de onafhankelijke gebieden zal resulteren in een genocide op de etnische Russen, of in ieder geval op een gewelddadige verdrijving van deze mensen. De EU en de VS zijn van zins om de wapens te leveren waarmee dit moet gebeuren…

Is het vreemd dat Rusland dit niet wenst te dulden? Absoluut niet. Rusland heeft inzake deze kwestie groot gelijk. Loehansk en Donetsk zijn geen regio’s van Oekraïne meer, maar onafhankelijke volksrepublieken, die samenwerken in de confederale unie die ze Nieuw-Rusland noemen. Wie deze onafhankelijke confederatie erkent bevindt zich aan de goede kant van de geschiedenis. Wie valselijk beweert dat Oekraïne gezag heeft over dat land stuurt aan op genocide en oorlog.

Wat is dan nu de oplossing? Wel, ondanks het feit dat Loehansk en Donetsk allebei een referendum hebben gehouden over hun onafhankelijkheid wordt er getwijfeld aan de geldigheid van die referenda. Het zou verstandig zijn indien de twee gebieden nieuwe referenda hielden, onder internationaal toezicht, en op gemeentelijk niveau. In de meest westelijke gebieden van Loehansk en Donetsk vormen de Russen geen meerderheid, dus het is goed denkbaar dat die gebieden zich vrijwillig willen herenigen met Oekraïne. Dat is hun recht. Zonder enige twijfel zal de meerderheid van Loehansk en Donetsk echter onafhankelijk willen blijven. Dit moet erkend worden door de internationale gemeenschap. De aansluiting van de Krim bij Rusland moet eveneens erkend worden.

Daarnaast dient er een nieuw verdrag te komen waarin Rusland expliciet alle verdere aanspraken op Oekraïne opzegt, en Oekraïne alle aanspraken op Nieuw-Rusland en de Krim opzegt. Het is raadzaam dat Oekraïne vervolgens toetreedt tot de NAVO, en Nieuw-Rusland tot de Eurazische Unie. Dit zal verdere pogingen tot agressie ontmoedigen. Tot slot moeten de Westerse mogendheden en Rusland hun wederzijdse sancties opzeggen, zodat de verhoudingen genormaliseerd kunnen worden. Het gevolg van deze strategie zal zijn dat zowel etnische Oekraïners als etnische Russen in het land van hun keuze zullen wonen, dat de nu bestaande sancties de economie niet verder destabiliseren, en dat het gevaar van een wereldoorlog wordt afgewend. Het is, kortom, de enige rationele koers.

De vraag die dan overblijft is: waarom volgen de Westerse politici op dit moment de tegenovergestelde, meest irrationele koers? Waarom wordt er naar een oorlog toegewerkt? Wie kan daar in hemelsnaam baat bij hebben? We lijken wel geleid door waanzinnigen. En het is hoog tijd dat we daar wat aan doen. Voordat ze ons in een oorlog storten die enkel verliezers kent.