Eigendom: het grondbeginsel

Er zijn dus mensen die niet geloven in grondeigendom. Ik bedoel niet keiharde socialisten die privaat eigendom totaal verwerpen. Die heb je ook, en het zijn dwazen, maar daar gaat het het nu even niet om. Ik heb het over mensen die wel geloven in privé-eigendom... behalve als het om grond gaat. "Want de aarde is van ons allemaal." Of zoiets.

Dat bestaat dus. En het is doodeng. Je eigen leven is vanzelfsprekend je meest fundamentele eigendom. Je lichaam en geest. Maar je geest zetelt in je lichaam, en je lichaam moet ergens verblijven. Ergens op aarde. Dus ons op één na belangrijkste bezit is: leefruimte. Het maakt niet uit of je die ruimte in eigendom hebt of huurt; ook als huurder steun je op het feit dat er een verhuurder is. Een eigenaar van de lap grond waar jouw woonruimte op staat.

Het eigendomsrecht op grond is simpelweg de basis van de beschaving. Het is het verschil tussen nomaden die moeten leven van de jacht en beschavingen die het land leren bewerken. Het is geen toeval dat landbouw, veeteelt, het idee van eigendomsrechten en het vermogen om te schrijven en een cultuur op te richten allemaal nauw verbonden zijn. Eigendomsrechten, en vooral eigendomsrechten aangaande grond, zijn het fundament van de beschaving.

En dan zijn er nu dus mensen die daar niet in geloven. Hun "redenering" is doorgaans dat jij weliswaar een huis kan bouwen, of een auto, etc. etc. - maar dat de grond er al was. En de grond is daarom dus niet van jou, maar van iedereen. Deze gedachtegang is al in de oudheid weerlegd. Een zaak die van niemand is noemen wij een "res nullius". Dit kan bijvoorbeeld een steen zijn die je ergens op de steppe tegenkomt. Je mag die steen meenemen, en daarmee wordt die steen jouw eigendom. Hij was van niemand, en hij is nu van jou.

Dit werkt voor alle vormen van eigendom. Ook voor land. We noemen dit "oorspronkelijke verkrijging" (soms ook: "originaire verkrijging"). Dit is één van de vier manieren waarop eigendom verkregen kan worden. Deze vier manieren zijn:

1. Oorspronkelijke verkrijging — hetgeen dus wil zeggen dat niemand voorheen het eigendomsrecht op de zaak in kwestie geniet, en een persoon deze zaak als eerste in bezit neemt, door de zaak feitelijk in zijn beheersing te brengen, waarmee hij het eigendomsrecht op de zaak verkrijgt.

2. Ruil — hetgeen wil zeggen dat een persoon het eigendomsrecht verwerft van een eerdere eigenaar, door het vrijwillig en met instemming van die eerdere eigenaar te ruilen voor een zaak of een recht. (Koop, bijvoorbeeld, is feitelijk een vorm van ruil.)

3. Schenking — hetgeen wil zeggen dat een persoon het eigendomsrecht verwerft van een eerdere eigenaar, die zijn eigendomsrecht uit vrije wil overdraagt, zonder een tegenprestatie te verlangen.

4. Overerving — hetgeen wil zeggen dat een persoon het eigendomsrecht verwerft van een eerdere eigenaar, die is overleden en die zijn eigendomsrecht uit vrije wil nalaat, al dan niet onder bepaalde voorwaarden.

En dat is het dan. Eigendom kan niet verkregen worden door andere methoden.

De eerstgenoemde methode, oorspronkelijke verkrijging, toont precies aan waarom land zonder problemen tot eigendom gemaakt kan worden. Het werkt hetzelfde als met iedere andere res nullius: door een stuk land dat van niemand is onder jouw beheersing te brengen maak je dat erf tot jouw eigendom. In het geval van land heet dit principe in het Engels "homesteading". Men neemt een leeg stuk grond, dat van niemand is, en gaat daar iets mee doen. Het in gebruik genomen erf heet dan een homestead.

Het is relevant dat daadwerkelijke beheersing de cruciale voorwaarde is. Wanneer jij een steen oppakt en tot jouw eigendom maakt is die ene steen van jou. Alle andere soortgelijke stenen zijn niet opeens van jou. Op diezelfde manier is het niet mogelijk om één hek neer te zetten en te beweren dat bijvoorbeeld alles ten westen van dat hek van jou is. Je moet de grond die je claimt wel in bezit nemen (daadwerkelijk onder jouw formele controle brengen). Dat wil zeggen: als je een hek geheel om een erf héén plaatst, dan heb je alles binnen dat hek geclaimd. Als je een veld bezaait met gewassen eveneens, ook al plaats je geen hek (je hebt het in gebruik genomen, dus het is van jou).

Voorwaarde voor een geldige claim is natuurlijk dat het land niet al een eigenaar heeft. De eigenaar hoeft het land slechts éénmaal in gebruik te nemen om het tot zijn eigendom te maken. Ook al laat hij het daarna braak liggen, het is dan al zijn eigendom... dus geen enkel ander kan het claimen. Het is geen res nullius meer.

Dit betekent dat er tegenwoordig nauwelijks nog sprake is of kan zijn van homesteading: vrijwel alle grond op Aarde heeft een eigenaar.

En dit brengt ons meteen bij het tweede "argument" van de tegenstanders van het eigendomsrecht op land. Ze beweren dat heel veel grond door de geschiedenis heen is gestolen van de rechtmatige eigenaars, en dat grondeigendom daarom onmogelijk is. Het is immers niet overgedragen via schenking, ruil of overerving, en daarom kan de huidige "eigenaar" nooit echt eigenaar zijn.

Deze redenering neemt van de vorm van het "zielige indianen"-verhaal aan. Dat gaat als volgt: "Heel Amerika is gestolen van de indianen. Alle huidige Amerikanen hebben geen recht op dat eigendom. En de indianen hadden zelf geen privé-eigendom van grond. En zo hoort het ook! De Aarde is van iedereen!"

Welnu. Om te beginnen is het een fabeltje dat de Amerikaanse indianen geen enkel privé-eigendom van grond hadden. Dat verschilde per volk of stam, en dat waren er nogal veel. Ten tweede is het niet zo dat "heel Amerika is gestolen van de indianen". Er is land gekocht en er is land gestolen. Dikwijls is er wel gekocht, maar hadden kolonisten en indianen verschillende ideeën over het idee 'koop'. De indianen hadden regelmatig andere erfregels: eigendommen werden na de dood van de eigenaar collectief bezit van de stam. Het gevolg was dat kolonisten land kochten, en een prijs betaalden waarmee ze aannemen het land voor eeuwig aan te schaffen. Na de dood van de koper wilden de indianen het land echter terughebben. Het Engelse scheldwoord "indian giver" (iemand die een cadeautje geeft en het later terug wil hebben) komt daarvandaan.

Dit alles om te illustreren dat het verhaal heel wat complexer is dan men het vaak doet lijken. Het is natuurlijk inderdaad zo dat gestolen eigendommen moeten worden teruggegeven aan de ware eigenaar. Een dief kan bijvoorbeeld een schilderij stelen en het vervolgens verkopen aan een nietsvermoedende koper. Maar die koper wordt, in een situatie waar eigendomsrechten gerespecteerd worden, géén eigenaar. De dief is namelijk nooit eigenaar geworden (dat spreekt voor zich), en daarom kon hij het schilderij nooit rechtsgeldig verkopen. Enkel de eigenaar is daartoe bevoegd.

Om die reden moeten kunstwerken die door de Nazi's zijn gestolen van Joodse families worden teruggegeven aan de erven van die families. Ook wanneer de huidige bezitter (die dus géén eigenaar is!) het veel later heeft gekocht, en niet wist dat het gestolen was. Het punt is gewoon dat de oorspronkelijke eigenaar altijd het eigendomsrecht heeft behouden, en dat dit recht via methode 4 (overerving) bij zijn directe erfgenamen terecht is gekomen. Zuur voor de huidige bezitter, maar die zal naar Duitsland moeten met een schadeclaim voor heling en fraude (waar hij zonder het te weten slachtoffer van is geworden).

Het feit dat er gestolen kunstwerken bestaan, echter, is geen reden om te claimen dat er geen eigendomsrecht op kunstwerken kan bestaan. En het feit dat er gestolen land bestaat is ook geen reden om te claimen dat er geen eigendomsrecht op grond kan bestaan.

Eigendom (ook land) dat is gestolen van een eerdere eigenaar moet worden teruggegeven... aan de oorspronkelijke eigenaar, of aan diens erven. Natuurlijk zijn er gevallen waarin de oorspronkelijke eigenaar of diens erven ontraceerbaar zijn. Eigendom kan dan niet teruggegeven worden. En er is zeker eigendom waarvan we vermoeden, of zelfs zeker weten, dat het onterecht is afgenomen van een eerdere eigenaar. Maar wanneer die eerdere eigenaar in de vergetelheid is geraakt, dan kunnen we enkel de bekende feiten als uitgangspunt nemen. Dan geldt dus: de laatste bekende legitieme eigenaar (of diens erven) geniet het eigendomsrecht, en wordt geacht dit nooit verloren te hebben. Dat geldt voor iedere vorm van eigendom. Ook voor grond.

Tot slot komt van zogeheten "geolibertariërs" nog wel eens het argument dat overheden heel veel grond bezitten, en dat dit illegaal verworven is (per definitie, want een overheid stoelt op dwang). Dit zou dan bewijs zijn dat de bovenstaande benadering niet adequaat is. De status quo handhaven zou betekenen dat die gemene overheden al hun gestolen land zouden mogen houden, en dat is onrechtvaardig.

Dat zou het wellicht zijn, maar het doet niet ter zake. Overheden genieten hoe dan ook geen bestaansrecht, dus die moeten—los van de hele eigendomskwestie—gewoon ontbonden worden, en al hun eigendommen (waaronder al het land dat ze in bezit hebben) moeten per opbod worden verkocht. De opbrengst dient te worden verdeeld onder de slachtoffers van de staat (dat wil zeggen: de mensen die middels de belastingen zijn beroofd). Dit alles natuurlijk met uitsluiting van specifieke staats-eigendommen waarvan een eerdere, legitieme eigenaar (of de erven daarvan) bekend is. In die gevallen moet het eigendom worden teruggegeven aan die specifieke eigenaar.

Hoe dan ook is het gevolg dat iedere laatste vierkante centimeter grond privé-eigendom wordt. Zoals het hoort.