Het vallen van de nacht

“As nightfall does not come all at once, neither does oppression. In both instances, there is a twilight when everything remains seemingly unchanged. And it is in such twilight that we all must be most aware of change in the air — however slight — lest we become unwitting victims of the darkness.”

Het zijn de woorden van William O. Douglas, waarschijnlijk de meest libertarische Supreme Court Justice in de geschiedenis van de Verenigde Staten. Een voorvechter van persoonlijke vrijheid, die op geheel eigen wijze de veel te grote macht van de overheid aan banden legde. Hij waarschuwde keer op keer voor het oprukkende gevaar van privacyschendingen, inperkingen van burgerrechten en het muilkorven van mondige mensen – allemaal in de naam van orde en veiligheid.

Hij waarschuwde, kortom, voor de wereld waar we desondanks in terecht zijn gekomen. Lees zijn woorden nog eens aandachtig door, en kijk dan rond naar de maatschappij anno nu. Wie vandaag op een vliegtuig stapt, is bij voorbaat “terrorist”. Enkel wie kan bewijzen dat hij géén kwaad in de zin heeft, wordt doorgelaten. Iedereen is verdacht. Iedereen is schuldig tot hij zijn onschuld bewezen heeft. U heeft niets aan te geven? We fouilleren u toch. Preventief.

Ter preventie van wat? Levenslust? Menswaardigheid? Op luchthavens als Schiphol is het aangeven van uw bagage eigenlijk bijzaak. Het gaat meer om wat u allemaal moet opgeven. Uw vrijheid, bijvoorbeeld. Uw waardigheid. Uw vertrouwen in uw medemens, voor zover die nog niet vakkundig vertrapt was door de paranoiacultus die tegenwoordig heerst in alle steden, en die u kunt herkennen aan de duizenden mechanische ogen die u volgen van straathoek naar straathoek. Hier wordt de veiligheid gegarandeerd met cameratoezicht. Ook wordt gegarandeerd dat vrijheid en privacy bijna vergeten concepten zijn – maar dat staat er dan weer niet bij.

Het resultaat van dit alles is dat we leven in een permanente staat van paniek. Angst is onze leidraad geworden, en dat is precies wat onze bestuurders graag willen. Zolang we bang zijn accepteren we steeds wéér nieuwe “noodzakelijke” maatregelen, ook al vormen die in feite een steeds kleinere kooi waarin we worden opgesloten. Met iedere stap slinkt onze verantwoordelijkheid, en groeit de macht van de staat en de grote kartels die van de overheid de macht krijgen om onze levens verder te… vergemakkelijken.

Een college van zorgverzekeraars, van pensioenverzekeraars – een elitegezelschap van bankiers. Et cetera, et cetera. Allemaal goedgekeurd door de overheid, opgepropt door de overheid, en elk met een bestuur dat wordt bevolkt door bijklussende politici en ex-politici. En maar zeiken op de vrije markt! Welke vrije markt? We kijken hier naar een corporatistisch nepkapitalisme: een schijnvertoning door een moderne kliek oligarchen. En die doen alles om het volk dom te houden. Want stel je voor dat mensen dingen zelf doen! Stel je voor dat we de machthebbers niet meer nodig hebben!

Het proces van steeds toenemende dwang vindt wereldwijd plaats, en het wordt steeds erger. Onlangs nog, tijdens de Olympische Spelen in Londen. Een man werd bruut op de grond gesmeten en door de politie afgevoerd. Wat had hij gedaan? Hij keek “onvriendelijk”. De man in kwestie lijdt onder de ziekte van Parkinson, waardoor onder meer zijn gezichtsspieren zich straktrekken. Hij kon op dat moment niet “vriendelijk” kijken. In een normaal land, in een wereld die niet waanzinnig is, zou een agent misschien even vragen waarom die meneer zo boos keek. Of hij misschien ergens hulp bij nodig had.

Maar nee. In deze wereld wordt het slachtoffer van een vreselijke ziekte keihard tegen de grond gesmeten en als een beest behandeld. De man had niets strafbaars gedaan. Hij keek gewoon niet blij genoeg, en dat is een zonde in onze maatschappij. Het doet aan Noord-Korea denken: “Wees gelukkig, of je gaat naar het heropvoedingskamp!”

Dat is één voorbeeld. Er zijn talloze andere illustraties te bedenken van de schizofrene paniek waarin we steeds dieper wegzinken. Talloze illustraties van overheden die op ieder denkbaar terrein, hoe pietluttig ook, keiharde repressie toepassen om iedereen in het gareel te houden. In de VS werd onlangs een man veroordeeld tot dertig dagen cel. Wat was zijn misdaad? Het opvangen van regenwater, op zijn eigen erf. Want dat mag niet. Want het water dat uit de hemel valt is niet van ons allemaal – het is van de staat. En wij moeten dat kopen. Hoe lang nog tot “ademen zonder vergunning” een misdrijf wordt?

Kan het nog erger dan dit? Kan een overheid nog dieper zinken? Ja, dat kan. Er is geen streek zo laag dat de staat zich er niet aan waagt. Ook weer in de VS, een ware “trend” onder de politieagenten daar: het bekeuren van kleine kinderen en hun ouders voor toch wel de meest verschrikkelijke wandaad: met krijtjes op straat tekenen.

Wat moeten die agenten zich trots voelen zeg. Wéér een levensgevaarlijke crimineel beboet. Deze was zes jaar oud. Wat ik precies denk van het karakter van zo’n “held” die zijn macht misbruikt om kinderen te pesten is niet te vatten in woorden die geschikt zijn voor beschaafd gezelschap. Ik zeg enkel dit: de dag dat ik zo’n intens treurig en laf sujet word is de dag dat ze me een genadeschot mogen geven. Ik heb het vermoeden dat rechter Douglas het met me eens zou zijn. Ik heb het vermoeden dat hij zich zou omkeren in zijn graf als hij kon zien wat er van de wereld geworden is.

Alle waarschuwingen van vooruitziende denkers als Douglas hebben we in de wind geslagen. En nu leven we in de schemering, in een samenleving waarin de meest gestoorde absurditeiten zo langzamerhand als normaal worden gezien. De nacht valt, het duister slokt ons op, en we zien het niet eens meer. Of nog erger; we zien het wel, maar het kan ons niet meer schelen.

Denk aan een kind dat vrolijk op straat speelt, dat met gekleurde krijtjes een tekening maakt op de stoep – en vraag uzelf af: kan dat nog, volgend jaar? Over tien jaar? Of wordt ieder kort moment van gelukzaligheid langzaam uitgewist, tot we in een gitzwarte nachtmerriewereld zijn gevangen? Die kant gaat het op. Een wereld waarin een kind niet meer blij mag zijn, waar trots rechtop staan een zonde is, en knielen normaal.

Is dat de wereld die u aan uw kinderen wilt nalaten? Aan uw kleinkinderen? Wilt u ze het uit moeten leggen, hoe mama en pappa niets deden terwijl alles dat we liefhadden ons stukje bij beetje werd afgepakt? Nee? Hoe lang staan wij de opmars van de duisternis dan nog toe? Hoe lang laten we ons nog sturen door angst en haat en geestelijke leegte? Hoe lang laten we ons nog in slaap sussen met de valse beloftes van slinkse machtswellustelingen?

Ontwaak nu, voordat het te laat is, en de nachtmerrie werkelijkheid is geworden.