De Evolutie van de Markt

De vrije markt is een harde leermeester.  Alle acties hebben er gevolgen, en dat is wat het tot een succesformule maakt. Een vrije markt zal onverantwoord gedrag zonder genade afstraffen: slechte ideeën en ondoordachte strategieën zullen resulteren in verliezen, of zelfs in een faillissement. Dit dwingt ondernemers tot reflectie, strategisch handelen en een gezonde drang tot hard werken. Het is een proces van natuurlijke selectie, en deze “evolutie van de markt” garandeert dat de meest geschikte, de meest innovatieve, de meest kansrijke ontwikkelingen ook het meeste succes zullen behalen. Ere wie ere toekomt, zeg maar.


Dit proces werkt ook op een grotere schaal door: de pieken aan dalen van de economie zijn het gevolg van constante ontwikkeling en vernieuwing. Omdat er ook “grote jongens” kunnen falen, zullen ze in hun val een heleboel anderen mee kunnen slepen. Ongezond beleid op grote schaal wordt door de markt keihard afgestraft, en hoe langer het heeft mogen bestaan, hoe harder de klap die er onvermijdelijk op volgt. Dat doet pijn, óók voor degenen die meegesleurd worden in de val, terwijl ze zelf niet verantwoordelijk waren voor de oorzaak ervan. Op het eerste gezicht is dit een groot onrecht, dat bestreden dient te worden, en wel met regels! De pieken van een vrije markt zijn namelijk geweldig, maar die dalen mogen toch best wat minder diep? Dus worden er vangnetten ingesteld, buffers die de hardste klappen moeten opvangen. De markt wordt “sociaal” gemaakt.

Een gesocialiseerde markt kent echter geen scherpe selectie meer. De “tucht van de markt” is verdwenen, waardoor structurele zwaktes niet tijdig zullen worden bestraft. In plaats van méér eerlijkheid, worden juist onverantwoorde praktijken in de hand gewerkt. De meest dramatische gevolgen van ongetwijfeld goedbedoelde marktsturing vinden echter op de grotere schaal plaats. Op  onverstandig gedrag hoort een harde val te volgen. Wanneer die val verzacht wordt, zal het gedrag niet (voldoende) wijzigen, en wordt de economie als geheel zwakker.

Een economische crisis wordt gezien als het falen van het kapitalisme, maar dat is lariekoek. Het is een essentieel onderdeel van het zelfreinigend vermogen van een vrije markt. Zoals we in de natuur de cyclus der seizoenen kennen, heeft ook de markt zo'n cyclus. De winter is nodig, zodat de zwakke planten verdwijnen, en er in de lente méér voedingsstoffen zijn voor de sterke planten. De markt, de economie, en de gehele mensheid werken volgens datzelfde principe. Een proces van natuurlijke selectie is de basis van een vruchtbare voedingsbodem voor groei. En op ieder dal volgt de klim naar een piek die hoger is dan elk eerder hoogtepunt. Als met de dalen minder diep maakt, dan vlakt men óók de toppen af.

Het meest schadelijke element van marktsturing is dan ook dit: het remt de groei. Door de tucht van de vrije markt zien we dat de groei in vrijwel alle gevallen hoger is dan het er op volgende dal diep is. Door het wegnemen van de natuurlijke selectie, zal de groei afnemen. In een conjunctuurgolf, zien we dan niet alleen de toppen en dalen minder extreem worden, maar óók de klimmende trend wordt minder steil.

De trend, de gemiddelde groei, van een vrije markt is significant steiler dan die van een gesocialiseerde markt. Om die reden heeft het temperende effect van alle “sociale” maatregelen een averechts effect. Hoewel de afstand tot de gemiddelde groei lager ligt, zijn de dalen in objectieve zin dieper dan die van een vrije markt. En het verschil wordt alleen maar groter naarmate de tijd voortschrijdt. De zwarte horizontale lijn geeft het cruciale punt aan, waarbij de economie van een vrije markt het zelfs in het diepste dal nog beter doet dan een gesocialiseerde markt op z'n hoogtepunt. In het bovenstaande schema is deze ontwikkeling enigszins overdreven neergezet, om de effecten van marktverstoringen duidelijk te maken, maar we kunnen zonder meer stellen dat het een onvermijdbaar effect van te veel marktsturing is.

Het is, zo blijkt, niet al te moeilijk om een markt kapot te reguleren. Een markt “eerlijker” maken, is een zinloze en zelfs uiterst kwalijke exercitie. Het neemt alle evolutionaire prikkels van het systeem weg, waardoor de markt almaar ongezonder wordt. Iedereen zit dichter bij een gemiddelde, dat veel lager is dan het had kunnen zijn. Uiteindelijk zijn zelfs de “rijken” van zo'n stelsel armer dan de sloebers in een vrijemarkteconomie. Dát is pas oneerlijk!