Wat zou hebben plaatsgevonden, indien de Britten niet die meesterlijke Horatio Nelson het bevel hadden gegeven over de vloot die Napoleon in 1798 naar Egypte volgde— en hem in de Slag op de Nijl wist te verslaan? Napoleon won op het land (in de Slag bij de Pyramiden). Het verlies van zijn transportvloot was echter een strategische nederlaag die hij niet meer te boven kwam. Geconfronteerd met enkele revolten en een Ottomaans tegenoffensief moet hij uiteindelijk, na een gefaalde poging om in de Levant echt terrein te winnen, terugvallen naar Caïro, en uiteindelijk naar Frankrijk.
Het gefaalde beleg van Akko ('Acre' in het Frans; eigenlijk het oude Ptolemaïs) in 1799 wordt gezien als het breekpunt van de campagne, ook door Napoleon. In 1805, toen hij Frankrijk regeerde als een halfgod, blikte de onnavolgbare Bonaparte terug op zijn tijd in het Nabije Oosten, en schreef:
"Indien ik in 1799 Akko had kunnen veroveren, zou ik mijn soldaten hebben uitgerust met de geschikte woestijnkledij van de vijand, en een zorgvuldige campagne hebben gevoerd waarbij ik mijn schaarse troepen enkel zou riskeren als het noodzakelijk was. Ik zou hen tot een Heilig Batallion hebben gemaakt— mijn Onsterfelijken. Ik zou met verdere hulp van de Arabische Christenen, de Armeniërs en de Grieken de oorlog tegen de Turken hebben voltooid. In plaats van een slag in Moravië zou ik een slag bij Issos hebben gewonnen. Ik zou mijzelf Keizer van het Oosten hebben gemaakt, en ik zou de veroveringsmars terug naar Parijs hebben gemaakt via Constantinopel."
Een fascinerende schets van een alternatieve geschiedenis, maar 'enkel' winnen bij Akko had het verschil niet kunnen maken. Het verlies van de vloot was al een te grote slag geweest, ook omdat het zijn prestige flink had aangetast onder de locale bevolking. Maar laten wij stellen dat, zoals ik al suggereerde, de Britten niet de briljante (doch óók controversiële en 'lastige') Nelson het bevel hadden gegeven? Wie anders had van Napoleon kunnen winnen? Wellicht niemand— of althans niemand die toen kans maakte op het Britsche vlootbevel.
Laten wij ons dus eens voorstellen dan Napoleon in die vroege Augustusdagen van 1798 niet alleen in de schaduw van de pyramiden had gewonnen, maar ook in de delta van de Nijl. Dat het de Britsche schepen waren, die brandend afzonken of in sommige gevallen zelfs door Bonaparte werden buitgemaakt. De Egyptenaren die tegen Napoleon waren zouden dit hebben gezien als bevestiging van de beweringen die Napoleon had gedaan over zijn onverslaanbare aard. (Toen Nelson de Slag op de Nijl won zagen de Egyptenaren dit precies andersom, en vanaf toen begonnen ze in opstand te komen tegen Napoleon. Indien hij de Britten totaal had verslagen waren zij onderdanig gebleven.)
De Ottomanen zouden nog steeds een tegenaanval in gang zetten, via Syrië en de Levant, en Napoleon zou dus ook hier naar het noordoosten moeten marcheren om ze te lijf te gaan. In dit geval zou hij echter steun van een vloot hebben, terwijl de Britten er niet zouden zijn om het belegerde Akko te bevoorraden. Ook zouden er geen tijd, energie en manschappen nodig zijn om diverse locale opstanden neer te slaan. Akko zou dus vallen, waarna voor Napoleon de weg vrij zou zijn om Tyrus in te nemen. En van daaruit? Zeg het maar. Sidon, Beiroet, Damascus, Homs, Aleppo, Antioch en Alexandretta lagen binnen handbereik.
Zou Napoleon de Turken echt hebben kunnen verslaan? Het klinkt ondenkbaar, maar dat Alexander de Perzen zou verslaan was dat geen haar minder. Wat Napoleon er zelf over schreef geeft ons enkele hinten over zijn intenties. Een bondgenootschap met de Armeniërs, de Grieken, en de Christenen in Arabië— waardoor een gelijktijdige aanval op de Turken vanuit drie richtingen mogelijk zou worden. We kunnen ons voorstellen dat Napoleon op deze wijze Anatolië zou hebben veroverd, om zich uiteindelijk in Constantinopel door een oecumenisch gezelschap van Katholieke en Orthodoxe geestelijken tot Oost-Romeins Keizer te laten kronen.
Van zijn zegemars naar Parijs was het waarschijnlijk niet meer gekomen, aangezien Frankrijk in zijn absentie het huis vast wel op orde had gekregen. Hij zou daar door de machthebbers beslist niet verwelkomd worden, daar zij hem—terecht—als bedreiging zouden zien. Wel zou de zegevierende Napoleon de voormalig Ottomaansche Balkan onder zijn gezag hebben kunnen brengen, niet in het minst om dir gebied te ontzeggen aan Oostenrijk en Rusland. Serviërs, Bulgaren, Kroaten en Wallachiërs zouden zich achter hem scharen. Een uitgelezen kans om wraak te nemen om de Turken.
Het Rijk van Napoleon zou zich ook kunnen uitbreiden om Mesopotamië op te slokken, en wellicht naar het westen aan de zuidkant van de Middelandsche Zee, om Libië, Tunesië en Algarije in te lijven. Daarmee zou het Oost-Romeinsche Rijk volledig zijn hersteld. De bevolking zou grotendeels islamitisch zijn, maar Napoleon had klaarblijkelijk het plan om een Christelijke elite te vormen. Ik kan mij met gemak voorstellen dat Serviërs en Bulgaren als een aristocratie de dienst uit zouden maken in Basra en Algiers. Dat Grieken weer de scepter zouden zwaaien over Anatolië. De Assyriërs Nivene zouden herbouwen. Dat de Kopten floreren aan oevers van de Nijl. Dat de Maronieten regeren in Libanon. En dat Jeruzalem weer een Christelijke stad zou zijn.
Voor de islamitische bevolking zou er niets anders opzitten dan wat er voor de Christenen als keus was toen de islamieten de regio veroverden: wie zich niet bekeert, zal ook geen status verwerven. Islamieten zouden dus de onderklasse worden, en Christenen de hogere klasse die prestige en macht geniet. Dit was destijds haalbaar, omdat er toen nog aanzienlijk meer Christenen in de islamitische wereld leefden.
Langzaam zou islam in zo'n scenario het onderspit delven. Het rijk zou geleidelijk weer geheel Christelijk worden. Allemaal omdat Napoleon een andere levensweg bewandelde. Napoleon als de wedergekomen Alexander, die een Oostelijk Rijk sticht en de koers van de geschiedenis voor eeuwig verandert. Napoleon, die na eeuwen voltooit wat de kruisvaarders begonnen waren. Niets meer dan een dagdroom, maar desalniettemin interessant om enkele momenten over na te denken.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten